نتايج يك پژوهش در سوئد نشان مي دهد كه خطر ابتلا به زوال عقل در ميان افراد ميانسال و سالمنداني كه مقدار بيشتري پنير و خامه پرچرب مصرف مي كنند، كمتر گزارش شده است. هرچند اين يافته ها در نگاه نخست اميدواركننده به نظر مي رسند، اما تفسير آن ها نيازمند دقت است.
به گزارش ايتنا و به نقل از Sciencealert، در اين مطالعه، 27 هزار و 670 نفر به مدت 25 سال تحت پيگيري قرار گرفتند كه در اين بازه زماني، 3 هزار و 208 نفر به زوال عقل مبتلا شدند. بررسي ها نشان داد در ميان افرادي كه فاقد خطر ژنتيكي شناخته شده براي بيماري آلزايمر بودند، مصرف بيش از 50 گرم پنير پرچرب در روز با كاهش 13 تا 17 درصدي خطر ابتلا به آلزايمر همراه بوده است. اين كاهش خطر در افرادي كه داراي عوامل ژنتيكي خطرساز بودند، مشاهده نشد.
همچنين مصرف بيش از 20 گرم خامه پرچرب در روز با كاهش كلي 16 تا 24 درصدي خطر زوال عقل ارتباط داشت. در مقابل، هيچ ارتباط معناداري ميان مصرف شير كم چرب يا پرچرب، شير تخميرشده يا غيرتخميرشده و خامه كم چرب با خطر زوال عقل مشاهده نشد.
اهميت اين يافته ها از آنجا بيشتر مي شود كه توصيه هاي ديرينه بهداشت عمومي معمولاً بر انتخاب لبنيات كم چرب براي كاهش خطر بيماري هاي قلبي عروقي تأكيد دارند. اين موضوع حائز اهميت است، زيرا بيماري هاي قلبي و زوال عقل بسياري از عوامل خطر مشترك، از جمله فشار خون بالا، ديابت و چاقي، را در بر مي گيرند.
با اين حال، تجميع شواهد مطالعات پيشين نشان مي دهد كه مصرف پنير ممكن است با كاهش خطر بيماري هاي قلبي نيز همراه باشد و لبنيات پرچرب الزاماً خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي عروقي را افزايش نمي دهند. در مورد سلامت مغز، نتايج پژوهش ها يكدست نيستند.
شواهد كلي حاكي از آن است كه مطالعات انجام شده در جمعيت هاي آسيايي بيشتر به گزارش فوايد مصرف لبنيات براي سلامت شناختي گرايش دارند، در حالي كه بسياري از پژوهش هاي اروپايي چنين نتايجي را تأييد نكرده اند. يكي از توضيحات احتمالي اين تفاوت، پايين تر بودن ميانگين مصرف لبنيات در كشورهاي آسيايي است؛ به گونه اي كه مصرف متعادل ممكن است اثراتي متفاوت از مصرف بالا داشته باشد.
براي نمونه، يك مطالعه ژاپني كاهش خطر زوال عقل را در ميان مصرف كنندگان پنير گزارش كرد، اما ميزان كلي مصرف در اين تحقيق بسيار اندك بود و اين مطالعه با حمايت مالي يك توليدكننده پنير انجام شده بود. در مقابل، پژوهش ژاپني ديگري كه با بودجه دولتي تأمين مالي شده بود، هيچ اثر محافظتي براي پنير نشان نداد.
برخي مطالعات طولاني مدت اروپايي نيز نتايج مثبتي ارائه كرده اند. در يك پژوهش فنلاندي روي 2 هزار و 497 مرد ميانسال كه به مدت 22 سال پيگيري شدند، پنير تنها ماده غذايي بود كه با كاهش خطر زوال عقل ارتباط داشت و اين كاهش به 28 درصد رسيد. در همين مطالعه، مصرف شير و گوشت قرمز فرآوري شده با عملكرد ضعيف تر در آزمون هاي شناختي همراه بود، در حالي كه مصرف ماهي نتايج بهتري نشان داد.
همچنين يك مطالعه ديگر در بريتانيا كه نزديك به 250 هزار نفر را در بر مي گرفت، نشان داد مصرف ماهي دو تا چهار بار در هفته، ميوه به صورت روزانه و پنير يك بار در هفته با كاهش خطر زوال عقل مرتبط است.
اما اين مطالعات با محدوديت هاي مهمي مواجه اند. اطلاعات مربوط به رژيم غذايي معمولاً به صورت خوداظهاري جمع آوري مي شود و تغييرات شناختي مي تواند هم عادات غذايي و هم دقت يادآوري مصرف غذا را تحت تأثير قرار دهد. پژوهشگران سوئدي براي كاهش اين اثر، دو اقدام تكميلي انجام دادند: ابتدا افرادي را كه در آغاز مطالعه به زوال عقل مبتلا بودند حذف كردند و سپس، پس از كنار گذاشتن كساني كه در ده سال نخست دچار زوال عقل شدند، محاسبات را دوباره انجام دادند.
اين اقدام به معناي شروع يك مطالعه جديد نبود، بلكه بازتحليل داده ها با تمركز بر گروهي كوچك تر از شركت كنندگان بود كه براي مدت طولاني تري از نظر شناختي سالم باقي مانده بودند. دليل اين رويكرد آن است كه مراحل اوليه زوال عقل مي تواند سال ها پيش از تشخيص رسمي، به طور نامحسوس رفتار و عادات غذايي افراد را تغيير دهد.
يكي ديگر از پرسش هاي كليدي اين است كه آيا اثر جايگزيني نقش داشته يا خير. بخشي از مزاياي مشاهده شده ممكن است ناشي از جايگزين شدن پنير يا خامه به جاي گوشت قرمز يا فرآوري شده باشد، نه تأثير مستقيم لبنيات. در تأييد اين فرضيه، مطالعه سوئدي هيچ ارتباطي ميان مصرف لبنيات پرچرب و خطر زوال عقل در افرادي كه رژيم غذايي آن ها طي پنج سال ثابت مانده بود، نيافت.
مهم تر از همه، نبايد مواد غذايي را به صورت جداگانه ارزيابي كرد. الگوهاي كلي تغذيه نقش تعيين كننده تري نسبت به اجزاي منفرد دارند. رژيم هايي مانند رژيم مديترانه اي كه به طور مداوم با كاهش خطر زوال عقل و بيماري هاي قلبي مرتبط دانسته مي شوند، پنير را در كنار سبزيجات، ماهي، غلات كامل و ميوه ها قرار مي دهند.
در مطالعه سوئدي، افرادي كه مصرف پنير و خامه پرچرب بيشتري داشتند، عموماً از سطح تحصيلات بالاتري برخوردار بودند، احتمال اضافه وزن در آن ها كمتر بود و شيوع بيماري هايي مانند بيماري قلبي، سكته مغزي، فشار خون بالا و ديابت در ميانشان پايين تر گزارش شد. تمامي اين عوامل به طور مستقل خطر زوال عقل را كاهش مي دهند.
اين يافته ها نشان مي دهد كه مصرف بيشتر پنير اغلب در چارچوب يك سبك زندگي سالم تر رخ مي دهد، نه در كنار دريافت كالري اضافي يا وضعيت نامطلوب متابوليك.
در مجموع، شواهد موجود نه از اين ادعا كه لبنيات پرچرب موجب زوال عقل مي شوند پشتيباني مي كند و نه اين فرض را تأييد مي كند كه محصولات لبني تخميرشده به طور قابل اتكا از بروز آن جلوگيري مي كنند. پنير پرچرب حاوي چندين ريزمغذي مهم مرتبط با سلامت مغز است، از جمله ويتامين هاي محلول در چربي A، D و K2، همچنين ويتامين B12، فولات، يد، روي و سلنيوم كه همگي در عملكرد عصبي نقش دارند.
با اين حال، داده ها مصرف مقادير زياد پنير يا خامه را به عنوان راهكاري محافظتي در برابر زوال عقل يا بيماري هاي قلبي توجيه نمي كنند. پيام ثابت و قابل اتكاي پژوهش ها همچنان بر اهميت رژيم غذايي متعادل، ميانه روي و سبك زندگي كلي سالم تأكيد دارد؛ عواملي كه نقش آن ها به مراتب فراتر از هر ماده غذايي منفردي، از جمله پنير، است.