آسپارتام، يكي از پركاربردترين شيرين كننده هاي مصنوعي، در طيف گسترده اي از محصولات از آدامس و نوشيدني هاي گازدار گرفته تا شيرين كننده هاي روميزي مورد استفاده قرار مي گيرد. با اين حال، نتايج يك پژوهش جديد كه روي موش ها انجام شده است، نشان مي دهد حتي مصرف مقادير پايين اين جايگزين قند نيز ممكن است در بلندمدت اثرات منفي بر سلامت قلب و مغز داشته باشد.
به گزارش ايتنا و به نقل از Sciencealert، در اين مطالعه كه به مدت يك سال و توسط تيمي از پژوهشگران در اسپانيا انجام شد، مقادير اندكي آسپارتام به رژيم غذايي موش هاي نر افزوده شد. اين دوز هر دو هفته يك بار و به مدت چند روز تجويز مي شد و معادل حدود يك ششم ميزان مصرف روزانه قابل قبول براي انسان بود كه سازمان جهاني بهداشت تعيين كرده است.
موش هايي كه آسپارتام دريافت كرده بودند، در مقايسه با گروه كنترل كاهش وزن بيشتري را تجربه كردند و در پايان مطالعه به طور متوسط بين 10 تا 20 درصد چربي بدن كمتري داشتند. با اين حال، پژوهشگران هم زمان نشانه هايي نگران كننده از افت عملكرد قلب و مغز در اين حيوانات مشاهده كردند؛ موضوعي كه ضرورت انجام مطالعات بيشتر براي بررسي احتمال بروز چنين اثراتي در انسان را برجسته مي كند.
در نتايج اين پژوهش آمده است: استفاده طولاني مدت شيرين كننده هاي مصنوعي، حتي در دوزهاي پايين، مي تواند اثرات مخربي بر عملكرد اندام ها داشته باشد. اين يافته ها حاكي از آن است كه دستورالعمل هاي فعلي مصرف بايد به صورت انتقادي مورد بازنگري قرار گيرند.
بررسي ها نشان داد قلب موش هايي كه آسپارتام مصرف كرده بودند، علاوه بر تغييرات جزئي ساختاري و عملكردي، توان پمپاژ كمتري داشت. به گفته پژوهشگران، اين مسئله بيانگر اختلال عملكرد قلب و افزايش فشار و استرس قلبي است.
از سوي ديگر، الگوي جذب گلوكز توسط مغز كه منبع اصلي تأمين انرژي اين اندام به شمار مي رود نيز در موش هاي دريافت كننده آسپارتام دچار تغيير شد. جذب گلوكز در ابتدا افزايش يافت، اما در ادامه و تا پايان دوره يك ساله آزمايش، به طور محسوسي كاهش پيدا كرد؛ كاهشي كه مي تواند انرژي مورد نياز مغز براي عملكرد طبيعي را محدود كند.
اين تغييرات با افت توان شناختي در موش هاي تحت درمان نيز همراه بود. اين حيوانات در آزمون هاي حافظه و يادگيري عملكرد ضعيف تري نشان دادند، كندتر حركت مي كردند و براي يافتن مسير خروج از هزارتوها به زمان بيشتري نياز داشتند؛ نشانه هايي كه از زوال شناختي حكايت دارد.
پژوهشگران تأكيد مي كنند: حتي يك رژيم مصرف ملايم، كه بسيار پايين تر از حداكثر دوز مجاز معادل براي انسان است و تنها سه روز در هر دو هفته اعمال مي شود، مي تواند عملكرد قلب و مغز و حتي ساختار قلب را تغيير دهد.
محققان يادآور مي شوند كه اين نتايج را بايد در كنار ساير مطالعات مشابه تفسير كرد. به گفته آن ها، شدت تغييرات شناختي مشاهده شده در اين پژوهش، در مقايسه با مطالعاتي كه در آن ها موش ها به طور روزانه يا در بازه هاي كوتاه تر آسپارتام مصرف كرده بودند، نسبتاً خفيف بوده است.
در توضيح اين تفاوت آمده است: يا فاصله هاي زماني بدون مصرف آسپارتام موجب كاهش شدت تغييرات رفتاري شده است، يا موش هاي بالغ نسبت به حيوانات جوان تر تحمل بيشتري در برابر آسپارتام دارند، يا اينكه سازگاري تدريجي با قرار گرفتن طولاني مدت در معرض اين ماده رخ داده است.
پژوهشگران هشدار مي دهند تا زماني كه اثرات عصبي آسپارتام به طور كامل روشن نشده است، كودكان و نوجوانان بهتر است تا حد امكان از مصرف اين شيرين كننده، به ويژه به عنوان بخشي ثابت از رژيم غذايي روزانه، پرهيز كنند.
شيرين كننده هاي مصنوعي لزوماً جايگزين هاي سالمي محسوب نمي شوند. پيش تر نيز ارتباط هايي ميان مصرف اين مواد و تغييرات زيستي مرتبط با زوال عقل، گرفتگي عروق و سرطان كبد گزارش شده بود، هرچند هنوز شواهد قطعي درباره رابطه مستقيم علت و معلول وجود ندارد.
در حالي كه آسپارتام و تركيبات مشابه مي توانند با ايجاد طعم شيرين بدون كالري، به كاهش خطر چاقي و ديابت نوع 2 كمك كنند، همچنان پرسش هاي جدي درباره ميزان مصرف ايمن آن ها مطرح است.
در جمع بندي اين پژوهش آمده است: يافته ها نشان مي دهد آسپارتام، حتي در دوزهاي مجاز، مي تواند عملكرد اندام هاي حياتي را به خطر بيندازد. از اين رو، بازنگري در محدوديت هاي ايمني تعيين شده براي مصرف انساني ضروري به نظر مي رسد.