تهرن- ايرنا- دومين دوره رياست جمهوري دونالد ترامپ رئيس جمهوري آمريكا در سال 2025 ميلادي با صدور مجموعه اي از فرمان هاي جنجالي آغاز شد كه تاثيراتي جهاني و موجي از واكنش هاي داخلي و خارجي را در پي داشت و عليه برخي از از آنها در دادگاه هاي ايالتي و فدرال پرونده تشكيل گرديد.
به گزارش روز چهارشنبه ايرنا، با آغاز دولت دوم ترامپ در 20 ژانويه 2025 (يكم بهمن 1403) وي صدها فرمان اجرايي را در بازه اي كوتاه صادر كرد و موجي از تغييرات سياسي، اقتصادي و مهاجرتي را رقم زد. رئيس جمهوري آمريكا در چندين سخنراني رسمي خود تاكيد كرد كه تصميمات دولت دوم وي حاصل تجربه ها و درس هايي است كه از دولت نخستش فراگرفته و اين بار قصد دارد همان برنامه ها را با سرعت و شدت بيشتري پيش ببرد.
صدور پي در پي اين فرمان ها در همان روزهاي نخست رياست جمهوري موجي از نگراني و بلاتكليفي را به ويژه در ميان مهاجران و جوامع اقليت برانگيخت. محدوديت هاي سفر به آمريكا، تغييرات سختگيرانه در روندهاي مهاجرتي و پيام هاي تند دولت درباره كنترل مرزها موجب شد بسياري از خانواده هاي مهاجر از احتمال تعليق ويزاها، اخراج هاي سريع و توقف رسيدگي به پرونده هاي اقامتي ابراز نگراني كنند.
از ديگر سو، بسياري از گروه هاي حقوق بشري و برخي ايالت ها نيز نسبت به پيامدهاي انساني و حقوقي اين سياست ها هشدار دادند، هرچند بسياري از ناظران پيش از پيروزي وي در انتخابات نوامبر 2024 (آبان 1403) صدور جنجالي ترين فرمان ها را در راستاي وعده هاي انتخاباتي وي پيش بيني كرده بودند.
ترامپ با امضاي صدها فرمان اجرايي در 100 روز نخست دولت دوم خود، بيش از هر زماني در تاريخ آمريكا دستور اجرايي صادر كرد تا به گفته خود اصلاحات گسترده را كليد بزند؛ از مرزها تا اقتصاد و مهاجرت. او همچنين روند خروج آمريكا از برخي سازمان هاي جهاني را در همان روزهاي نخست آغاز كرد؛ از جمله سازمان جهاني بهداشت. وي اين تصميم ها را بخشي از سياست خود با تمركز بر شعار اول آمريكا و كاهش نقش واشنگتن در سازمان اي بين المللي ناميد.
1- اخراج كارمندان فدرال
دولت ترامپ در فوريه 2025 (بهمن 1403) با رهبري ايلان ماسك رئيس اداره كارآمدي دولت كه بعدها از سمت خود كناره گيري كرد، به اخراج گسترده كاركنان دولت فدرال دست زد. اين يكي از بزرگترين پاكسازي هاي دولت آمريكا در دهه هاي اخير بود كه براساس آن هزاران نفر از كاركنان دولتي آژانس هاي مختلف اخراج شدند. هدف از اين كار كوچك سازي دولت فدرال و كاهش هزينه ها اعلام شد.
ترامپ بعدها اعلام كرد كه بيش از 271 هزار شغل فدرال از زمان آغاز به كار دولت دومش حذف شده و 300 هزار نفر اخراج شده اند. اين اقدام دولت واشنگتن واكنش هاي بسياري در ميان اتحاديه هاي كارگري و كارمندان داشت و شكايت هاي بسياري عليه دولت در دادگاه ها مطرح شد.
2- وضع تعرفه و آغاز جنگ تجاري
ترامپ در آوريل 2025 (فروردين 1404) با اعلام تعرفه پايه 10 درصد بر تمامي كالاهاي وارداتي به ايالات متحده روز آزادي را اعلام كرد. او اين اقدام را نماد اعلام استقلال اقتصادي آمريكا و پايان سوءاستفاده تجاري دانست و تاكيد كرد كه اين روز يك نقطه عطف مهم در سياست اقتصادي كشور به حساب مي آيد.
وي به ويژه تعرفه هاي سنگيني (145 درصد) عليه چين و اتحاديه اروپا (30 درصد) اعلام كرد اما پس از مذاكرات تجاري اين رقم ها به ترتيب به حدود 29 و 15 درصد شد.
3- محدوديت هاي مهاجرتي و پايان حق شهروندي مبتني بر تولد
ترامپ در همان روزهاي نخست با امضاي فرماني امكان اخراج سريع و بدون دادرسي مهاجران غيرقانوني را گسترش داد و محدوديت هاي مالي براي شهرها و ايالت هاي به عنوان پناهگاه مهاجران وضع كرد. بر همين اساس، اداره مهاجرت و گمرك (ICE) با تغيير تاكتيك هاي خود دستگيري ها و اخراج را آغاز كرد.
رئيس جمهوري آمريكا در ژوئن 2025 (خرداد 1404) ورود و صدور ويزا براي شهروندان چندين كشور را به دلايل امنيت ملي اعلام كرد. مطابق اين فرمان، ورود شهروندان كشورهاي افغانستان، ميانمار، چاد، كنگو، گينه استوايي، اريتره، هائيتي، ايران، ليبي، سومالي، سودان و يمن صادر شد.
وي در دسامبر 2025 (آذر 1404) و به دنبال حمله يك تبعه افغان به نيروهاي گارد ملي در واشنگتن روند ورود از پنج كشور ديگر شامل بوركينافاسو، مالي، نيجر، سودان جنوبي و سوريه را نيز ممنوع كرد.
دولت ترامپ همچنين پس از حادثه تيراندازي در دانشگاه براون و ام آي تي (MIT) صدور ويزا براساس برنامه لاتاري را متوقف كرد. مطابق اين برنامه، ايالات متحده هر سال حدود 55 هزار ويزاي اقامت دائم را در اختيار متقاضيان قرار مي داد.
براساس آمارهاي موجود و مطابق ارقامي كه روزنامه گاردين منتشر كرده است، تا نيمه دسامبر سال جاري ميلادي (24 آذر) بيش از 328 هزار نفر دستگير و 327 هزار نفر اخراج شده اند.
مطابق قانون اساسي آمريكا (متمم چهاردهم قانون اساسي) هر شخص كه در آمريكا متولد مي شود، شهروند اين كشور است، حتي اگر والدينش مهاجران غيرقانوني و يا داراي ويزا باشند و اين قانون بيش از 150 سال برقرار بوده است.
اما ترامپ در ژانويه 2025 (بهمن 1403) فرمان لغو حق شهروندي براساس تولد را امضا كرد. هرچند دستگاه قضايي آمريكا بي درنگ وارد عمل شد و در فوريه 2025 (بهمن 1403) يك قاضي فدرال دستور موقت اين فرمان را صادر كرد و ديوان عالي نيز در ژويئه 2025 (تير 1404) فرمان را مسدود كرد.
4- اعزام گارد ملي به ايالت ها
دولت ترامپ در سال جاري ميلادي و پس از موج اعتراض ها به بازداشت هاي گسترده اداره مهاجرت در لس آنجلس، دستور اعزام سه هزار نيروي گارد ملي را به اين شهر صادر كرد. اين يكي از بزرگترين استفاده هاي دولت فدرال آمريكا از گارد ملي عليه شهروندان در دهه هاي اخير بود و مورد انتقاد فعالان حقوق مدني قرار گرفت.
ترامپ در ادامه اعزام نيروهاي گارد ملي به شهرهاي پورتلند در ايالت اورگان، شيكاگو در ايلينوي و واشنگتن دي سي را نيز در دستور كار قرار داد. اين اعزام كه بدون رضايت فرمانداران ايالتي صورت گرفت با چالش هاي حقوقي بسياري در دادگاه ها مواجه شد.
5- هدف قراردادن معترضان
يكي ديگر از اقدام بحث برانگيز دولت ترامپ در سال 2025، نحوه برخورد پليس با معترضان حامي فلسطين و دانشجويان طرفدار پايان جنگ رژيم اسرائيل در اين باريكه بود.
پس از تظاهرات دانشجويي در سراسر آمريكا در اعتراض به نسل كشي در غزه، نيروهاي پليس با تجهيزات ضدشورش وارد دانشگاه هايي از جمله كلمبيا، بروكلين، اينديانا و غيره شدند و با دستگيري معترضان و برخي چهره هاي دانشگاهي به دلايل ادعايي ارتباط با گروه مقاومت حماس جنجال بسياري به پا كردند؛ از جمله دستگيري محمود خليل دانشجوي فلسطيني تبار دانشگاه كلمبيا به رغم نبود هيچ گونه مستندات عليه وي كه به نوبه خود اعتراض هاي بسياري هم در پي داشت.
بسياري از معترضان نيز به دلايلي از جمله يهودستيزي دستگير و تهديد به اخراج شدند. دولت ترامپ و اداره پليس و مقامات دانشگاهي بارها تلاش كردند تا اعتراضان سراسري در دانشگاه هاي آمريكا در حمايت از مردم غزه را به يهودستيزي و حمايت از سازمان هاي در فهرست تروريستي ايالات متحده ارتباط دهند و با تهديد به لغو ويزا و يا اقامت دانشجويان شركت كننده در تظاهرات، سعي در جلوگيري از اين اعتراضات كرد.
6- خروج از نهادهاي بين المللي
ترامپ در همان روز تحليف خود برابر با 20 ژانويه (يكم بهمن ماه 1403) دستور خروج از سازمان بهداشت جهاني (WHO) را صادر كرد و دليل آن را مديريت بد بحران ها از جمله كوويد-19 اعلام كرد.
ترامپ و دولتش بارها اين نهاد جهاني را متهم كرده اند كه تحت نفوذ چين قرار دارد و در بحران هاي جهاني و بروز پاندمي كرونا اطلاعات درست و به موقع ارائه نكرده است.
پس از اين تصميم، آمريكا كمك هاي خود را به اين نهاد جهاني قطع كرد؛ واشنگتن بزرگترين تامين كننده بودجه اين نهاد بهداشتي با رقمي حدود 18 درصد از كل بودجه بود.
رئيس جمهوري آمريكا همچنين فرمان خروج از سازمان هاي يونسكو (UNESCO)، شوراي حقوق بشر سازمان ملل (UNHRC) و توافق اقليمي پاريس (Paris Agreement) را نيز صادر كرد.
7- توقف كمك ها به اوكراين و تائيد تلويحي مسكو
ترامپ كه در زمان كارزار انتخاباتي خود بارها از كمك هاي دولت جو بايدن به دولت كي يف انتقاد كرده بود، در همان روزهاي نخست دولت دوم، از توقف كامل اين حمايت ها خبر داد كه بسياري آن را ضربه به توان دفاعي كي يف و تقويت مسكو ارزيابي كردند.
ديدار جنجالي ترامپ با ولاديمير زنسكي در ماه فوريه (بهم 1403) كه سبب خروج پيش از موعد رئيس جمهوري اوكراين از كاخ سفيد شد، نيز نقطه عطفي در پاسخ به پرسش بسياري از ناظران بود كه منتظر تصميم دولت جديد در واشنگتن نسبت به جنگ در شرق اروپا بودند. ر
ترامپ كه در مقابل بارها از ديدار با ولاديمير پوتين استقبال كرده بود در نهايت در اوت 2025 (مرداد 1404) آلاسكا را مكان ميزباني از رئيس جمهوري روسيه اعلام كرد. اين دو رهبر در نهايت پس از نشستي پر زرق و برق بدون هيچ نتيجه ملموسي براي پايان جنگ اوكراين به ديدار خود پايان دادند.
8- رفع تحريم هاي سوريه
يكي ديگر از بحث برانگيزترين اقدامات ترامپ در سال 2025 رفع كامل تحريم ها عليه سوريه و حذف نام احمد الشرع رئيس دولت موقت اين كشور از فهرست افراد تحت پيگرد بود.
دولت آمريكا حتي دستور داد تا معاملات تجاري با دمشق و تراكنش هاي مالي با دولت آن قانوني شود كه به گفته ناظران تاثير بسياري بر وضعيت اقتصادي اين كشور عربي گذاشت.
9- از سرگيري مذاكرات هسته اي و حمله به سه سايت اتمي ايران
دولت ترامپ كه در ابتدا مدعي ديپلماسي با ايران بر سر حل مساله هسته اي بود، در آستانه ششمين دور مذاكرات و در ميانه تهاجم رژيم صهيونيستي، به سه سايت هسته اي ايران حمله كرد.
اين حملات كه برخلاف ادعاهاي رئيس جمهوري آمريكا در زمان كارزار انتخاباتي براي بيرون كشاندن ايالات متحده از جنگ هاي خارجي صورت گرفت، واكنش هاي گسترده بين المللي در پي داشت.
بسياري از كارشناسان و تحليلگران و حتي مقامات دولت آمريكا هم درستي ادعاهاي ترامپ در مورد دلايل و نتايج اين حمله را زير سوال بردند و جهان بار ديگر نظاره گر بدعهدي ايالات متحده در پايبندي به تعهدات بين المللي بود.
10- راهبرد امنيت ملي ترامپ و تنش ها در كارائيب
در سند راهبرد امنيت ملي آمريكا كه نگرش هنجارشكنانه ترامپ يعني آمريكا اول را تشريح مي كند، شاهد تغيير جهت شديد از درخواست هاي قبلي آمريكا براي تمركز بر آسياست اما همچنان چين رقيب اصلي است.
اين سند با مقدمه اي تند از ترامپ آغاز مي شود؛ جايي كه رئيس جمهور آمريكا مدعي است كشورش را از پرتگاه فاجعه بازگردانده و در پي بازتعريف نقش ايالات متحده در جهان است. اين سند با تأكيد بر آنچه منافع حياتي، استقلال و بازدارندگي محدود، مي نامد، بار ديگر ايران را محور تهديدهاي منطقه اي معرفي مي كند اما تعداد اشارات آن به كشورمان كمتر از سندهاي سال هاي گذشته است.
در اين راهبرد همچنين به شدت از متحدان اروپايي انتقاد و تصريح شده است كه آمريكا از مخالفان ارزش هاي تحت رهبري اتحاديه اروپا، از جمله در مورد مهاجرت، حمايت خواهد كرد.
درواقع اين سند تلاش هاي چند دهه اي آمريكا براي تنها ابرقدرت بودن را كنار گذاشته و اعلام كرده است: ايالات متحده مفهوم شوم سلطه جهاني براي خود را رد مي كند. همچنين از سلطه ساير قدرت ها جلوگيري خواهد كرد اما اين به معناي هدر دادن خون و ثروت براي محدود كردن نفوذ همه قدرت هاي بزرگ و متوسط جهان نيست.
در تبيين واقعيت اين راهبرد مي توان به سخنان گرگوري دابليو ميكس نماينده نيويورك و دموكرات ارشد كميته امور خارجي مجلس نمايندگان، در خصوص استراتژي امنيت ملي جديد آمريكا اشاره كرد كه گفته است: اين سند دهه ها رهبري مبتني بر ارزش هاي ايالات متحده را يا يك جهان بيني پست و بدون اصول كنار مي گذارد.
برخي كارشناسان با انتقاد از اين راهبرد آن را باعث افزايش تنش هاي منطقه اي و تشديد رقابت هاي اقتصادي و نظامي دانستند؛ تنش هايي كه نمونه بارز آن را مي توان در درگيري هاي چند ماه اخير آمريكا در درياي كارائيب و سواحل ونزوئلا به خوبي مشاهده كرد.
در اين بين برخي رسانه هاي غربي از جمله هفته نامه آمريكايي نيوزويك، تشديد اقدامات واشنگتن در رهگيري تانكرهاي نفتي ونزوئلا، افزايش فعاليت نيروهاي هوايي و تردد جنگنده ها و تاكيد كاراكاس بر دفاع از كيان خود همزمان با تشديد تهديدهاي ترامپ را سه نشانه جنگ قريب الوقوع بين ايالات متحده و ونزوئلا ارزيابي مي كنند.
احتمالي كه اگر با حمله به قايق هاي متهم به قاچاق مواد مخدر در درياي كارائيب آغاز شده بود، از اواسط ماه جاري ميلادي (دسامبر/ اوايل آذر) با اعمال محاصره دريايي ونزوئلا و توقيف سه نفتكش حامل نفت خام كاراكاس تقويت و حال پرده جديدي كنار رفته است مبني بر اينكه سازمان اطلاعات مركزي آمريكا (سيا) اوايل دسامبر (اواسط آذر) حمله اي پهپادي عليه يك تاسيسات بندري در سواحل ونزوئلا انجام داده است كه اولين حمله شناخته شده آمريكا به هدفي در داخل اين كشور آمريكاي لاتين محسوب مي شود.